مقدمه
دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران واقع شده است که در طی دو دهه اخیر در حال خشک شدن می باشد جمعیتی در حدود شش میلیون نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر پیامدهای ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه می باشند، خطر شور شدن و پس از آن بیابانی شدن اراضی کشاورزی نیازمند توجه دقیق می باشد، بنابراین لازم است که اقدامات مقتضی در زمان مناسب انجام گیرد. به منظور بررسی روش های مدیریت این ضایعه ضروری است موضوع هم از نقطه نظر زیست محیطی و هم از دیدگاه اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.
احیا دریاچه ارومیه نیاز به مقادیر زیادی آب دارد که باید به پیکره دریاچه اضافه شود، پیش از آنکه بر اثر تبخیر کاملا از دست برود. از آنجا که نرخ بارندگی در منطقه کاهش یافته است و هر سال حجم وسیعی از آب برای فعالیت های کشاورزی استفاده می شود، هیچ شانسی برای احیا و نجات دریاچه ارومیه با شرایط فعلی وجود ندارد. به هر حال، پیشنهاداتی برای انتقال آب به دریاچه ارومیه از سایر مناطق مانند دریای خزر، خلیج فارس و اخیرا از دریاچه وان در کشور ترکیه ارایه شده است. پیشنهاد اخیر با تلاش موسسه خیریه بین الملل ایران (ICO) تحت عنوان "انتقال آب" به معنی "شبیه سازی" دریاچه وان جدید در دریاچه ارومیه تهیه شد. (شکل 1)
احیا دریاچه ارومیه نیاز به مقادیر زیادی آب دارد که باید به پیکره دریاچه اضافه شود، پیش از آنکه بر اثر تبخیر کاملا از دست برود. از آنجا که نرخ بارندگی در منطقه کاهش یافته است و هر سال حجم وسیعی از آب برای فعالیت های کشاورزی استفاده می شود، هیچ شانسی برای احیا و نجات دریاچه ارومیه با شرایط فعلی وجود ندارد. به هر حال، پیشنهاداتی برای انتقال آب به دریاچه ارومیه از سایر مناطق مانند دریای خزر، خلیج فارس و اخیرا از دریاچه وان در کشور ترکیه ارایه شده است. پیشنهاد اخیر با تلاش موسسه خیریه بین الملل ایران (ICO) تحت عنوان "انتقال آب" به معنی "شبیه سازی" دریاچه وان جدید در دریاچه ارومیه تهیه شد. (شکل 1)
شکل 1-نقشه راه پیشنهاد شده برای احیای دریاچه ارومیه توسط موسسه خیریه بین الملل ایران.
برای بررسی این ایده، هیئتی از دانشمندان دانشگاه ETH سوئیس همراه با برخی از اعضای موسسه خیریه بین الملل ایران در سپتامبر 2015 سفری به این منطقه داشتند. دستور کار این تیم به صورت زیر بود:
1-بررسی امکان پذیری انتقال آب از دریاچه وان به دریاچه ارومیه.
2-تعیین فاکتورهایی که باید برای انتقال آب مد نظر قرار گرفته و بررسی شود.
3-رایزنی با سیاستمداران، محققان و بهره برداران.
4-سفر صحرایی در اطراف دریاچه ارومیه و تعیین مشکلات زیست محیطی.
5-تعیین سوالات کلیدی و تبیین رویکردی که می توان به راه حل ها دست یافت.
بیش از 30 نفر در این جلسات شرکت نمودند آنها پیش از توجه به هر گونه انتقال آب از منابع مختلف در موارد زیر توافق نظر داشتند:
-بازسازی دریاچه ارومیه نیازمند همبستگی فرهنگی و اجتماعی در کل منطقه است.
-دریاچه ارومیه نمی تواند مانند آنچه در گذشته بوده بازسازی شود.
-ریزگرد مشکلی اساسی است، پایش داده های فراوانی و ترکیب شیمیایی آن هنوز در دسترس نیست.
-نواحی که در حاشیه دریاچه با آب پوشیده نشده اند نیازمند نگهداری و مراقبت برای کاهش تشکیل گرد و غبار می باشند.
-آرتیمیا می تواند در خارج از دریاچه و یا در مناطق کوچکی از دریاچه به صورت پراکنده تکثیر شود و این امر تداخلی با مباحث دردست اجرا ندارد.
-انتقال آب راه حل کاملی نخواهد بود، اما به عنوان بخشی از یک سهام که باید به دقت توسعه یابد راه حل مکملی برای سایر معیارهای احیا دریاچه است.
آب دریاچه ارومیه، نه در حال حاضر و نه در آینده نمی تواند برای آبیاری استفاده شود.
-تلاش ها برای احیای دریاچه باید با دخالت عمومی و به صورت مشارکتی انجام شود و فرآیندهای مشارکتی باید تقویت شوند.
-پیشنهاد موسسه خیریه بین الملل ایران برای انتقال آب دریاچه وان به ارومیه باید از لحاظ امکان پذیری فنی، پیامدهای زیست محیطی و بازخوردهای سیاسی- اجتماعی آن مورد بررسی قرار گیرد.
-از آنجا که میلیون ها دلار پرداخت خواهد شد، لازم است مفهومی بزرگتر از طریق یک آنالیز جامع با دقت مورد توجه قرار گیرد.
-پروژه انتقال آب پیشنهاد شده نباید سبب توقف سایر تلاش ها برای از بین بردن مشکلات موجود شود.
- به طور خاص، باید از نتیجه معکوس پروژه انتقال آب یا از بین رفتن تلاش ها برای کاهش مصرف آب در مصارف کشاورزی، خانگی و صنعتی جلوگیری شود.
در این جلسات هم چنین نتیجه گیری شد که به عنوان اولین گام در این چنین تلاش مهمی، ترکیب شیمیایی و مینرالوژیکی مخلوط آب ها به منظور دستیابی به یک ایده کلی درباره کیفیت احتمالی و فعل و انفعالاتی که می تواند در هنگام اختلاط آب ها رخ دهد مورد مطالعه قرار گیرد. بنابراین هدف از این تحقیق مطالعه اثرات اختلاط آب دریاچه ارومیه با آب دریاچه وان بر روی ویژگی های شیمیایی و کانی شناسی آب حاصل بود.
برای رسیدن به پاسخ این سوال، این تیم نیاز به آماده سازی سوالات خاص و فنی بیشتری در ارتباط با موضوع به صورت یک روش جامع داشت. به همین دلیل روشی برای تحقیق آماده شد تا راهنمای محققان دانشگاه های مختلف برای آنالیزهای مشابه و مقایسه نتایج آنها با یکدیگر باشد.
برای بررسی این ایده، هیئتی از دانشمندان دانشگاه ETH سوئیس همراه با برخی از اعضای موسسه خیریه بین الملل ایران در سپتامبر 2015 سفری به این منطقه داشتند. دستور کار این تیم به صورت زیر بود:
1-بررسی امکان پذیری انتقال آب از دریاچه وان به دریاچه ارومیه.
2-تعیین فاکتورهایی که باید برای انتقال آب مد نظر قرار گرفته و بررسی شود.
3-رایزنی با سیاستمداران، محققان و بهره برداران.
4-سفر صحرایی در اطراف دریاچه ارومیه و تعیین مشکلات زیست محیطی.
5-تعیین سوالات کلیدی و تبیین رویکردی که می توان به راه حل ها دست یافت.
بیش از 30 نفر در این جلسات شرکت نمودند آنها پیش از توجه به هر گونه انتقال آب از منابع مختلف در موارد زیر توافق نظر داشتند:
-بازسازی دریاچه ارومیه نیازمند همبستگی فرهنگی و اجتماعی در کل منطقه است.
-دریاچه ارومیه نمی تواند مانند آنچه در گذشته بوده بازسازی شود.
-ریزگرد مشکلی اساسی است، پایش داده های فراوانی و ترکیب شیمیایی آن هنوز در دسترس نیست.
-نواحی که در حاشیه دریاچه با آب پوشیده نشده اند نیازمند نگهداری و مراقبت برای کاهش تشکیل گرد و غبار می باشند.
-آرتیمیا می تواند در خارج از دریاچه و یا در مناطق کوچکی از دریاچه به صورت پراکنده تکثیر شود و این امر تداخلی با مباحث دردست اجرا ندارد.
-انتقال آب راه حل کاملی نخواهد بود، اما به عنوان بخشی از یک سهام که باید به دقت توسعه یابد راه حل مکملی برای سایر معیارهای احیا دریاچه است.
آب دریاچه ارومیه، نه در حال حاضر و نه در آینده نمی تواند برای آبیاری استفاده شود.
-تلاش ها برای احیای دریاچه باید با دخالت عمومی و به صورت مشارکتی انجام شود و فرآیندهای مشارکتی باید تقویت شوند.
-پیشنهاد موسسه خیریه بین الملل ایران برای انتقال آب دریاچه وان به ارومیه باید از لحاظ امکان پذیری فنی، پیامدهای زیست محیطی و بازخوردهای سیاسی- اجتماعی آن مورد بررسی قرار گیرد.
-از آنجا که میلیون ها دلار پرداخت خواهد شد، لازم است مفهومی بزرگتر از طریق یک آنالیز جامع با دقت مورد توجه قرار گیرد.
-پروژه انتقال آب پیشنهاد شده نباید سبب توقف سایر تلاش ها برای از بین بردن مشکلات موجود شود.
- به طور خاص، باید از نتیجه معکوس پروژه انتقال آب یا از بین رفتن تلاش ها برای کاهش مصرف آب در مصارف کشاورزی، خانگی و صنعتی جلوگیری شود.
در این جلسات هم چنین نتیجه گیری شد که به عنوان اولین گام در این چنین تلاش مهمی، ترکیب شیمیایی و مینرالوژیکی مخلوط آب ها به منظور دستیابی به یک ایده کلی درباره کیفیت احتمالی و فعل و انفعالاتی که می تواند در هنگام اختلاط آب ها رخ دهد مورد مطالعه قرار گیرد. بنابراین هدف از این تحقیق مطالعه اثرات اختلاط آب دریاچه ارومیه با آب دریاچه وان بر روی ویژگی های شیمیایی و کانی شناسی آب حاصل بود.
برای رسیدن به پاسخ این سوال، این تیم نیاز به آماده سازی سوالات خاص و فنی بیشتری در ارتباط با موضوع به صورت یک روش جامع داشت. به همین دلیل روشی برای تحقیق آماده شد تا راهنمای محققان دانشگاه های مختلف برای آنالیزهای مشابه و مقایسه نتایج آنها با یکدیگر باشد.
— انتشارات
رسانه ها